|
| |
Voornaamste bronnen:
Gedeonus,
Katholiek Nederland,
Wikipedia
Het Middeleeuws jaar werd niet zozeer
aangeduid in maanden of datums maar wel met de religieuze- en heiligendagen.
Er waren heel wat vastendagen.
ADVENT
 | 1e Zondag voor Advent: 4e Zondag voor
Kerstmis, begin van het Kerkelijk jaar. |
| 2e Zondag voor Advent: Johannes De
Doper roept Jezus uit tot de Messias. |
| 3e Zondag voor Advent: "Guadete"-
verheug U - purperen linten werden verwisseld voor roze om de reïncarnatie
voor te bereiden. |
| 4e Zondag voor Advent: woensdag,
vrijdag en zaterdag
voor de 4e zondag zijn één van de 4
quatertemperdagen: dagen om
te heiligen door vasten, aalmoezen en gebed, juist zoals in de
veertigdagentijd.
De quatertemperdagen (sinds 4de eeuw) vielen
telkens aan het begin van elk jaargetijde om Gods zegen over de oogst en
de nieuw te wijden
priesters af te
smeken; zij vielen ook nog in de eerste week van de vasten, de week van
Pinksteren en de
week na het feest van kruisverheffing. |
| 25 December: Kerstmis (oorsprong: Christusmis). Rond het jaar 336 koos
men in Rome 25 december als vaste dag voor de viering van de geboorte van
Jezus. Deze dag gold tot dan toe in het gehele Middellandse Zeegebied als
de geboortedag van Mithras, de god van de onoverwinnelijke zon. Immers, zo
redeneerde men, Christus is de ware Zon, het ware Licht der wereld.
Ook in de Germaanse streken werd de komst van het nieuwe licht
hartstochtelijk gevierd. In de tijd dat de dagen weer begonnen te lengen
vierde men het Joelfeest, dat op 25 december begon en twaalf nachten
duurde. Bij dit feest hoorden gebruiken als het maken van lawaai, het
versieren van het huis met takken van altijd groene bomen en het geven van
geschenken. Ook het Joelfeest was het feest van de nieuwe zon, gewijd aan
de zonnegod Frey en de oppergod Wodan. Ook in deze streken kwam Kerstmis
op de dag van het oude heidense zonnefeest. Missen om middernacht, ochtend en rond
vespertijd. De kerststal werd in 1223 voor de eerste keer opgesteld door
Franciscus van Assisi. |
| 28 December: Onnozele Kinderen.
Herodus doodt alle mannelijke kinderen in Judea.
Het feest van de
Onnozele kinderen werd voor het eerst in het jaar 505 in
Carthago gevierd.
Het stamt van een oud Romeins kinderfeest, het festum puerorum. Dit
verkleedfeest, waarin oosterse, Romeinse en Keltische elementen waren
opgenomen, werd door de Kerk verboden. |
| 1 Januari: Besnijdenis (sinds 6e eeuw).
Nieuwjaar had praktisch geen betekenis.
Noteer dat door de onnauwkeurigheid van de Juliaanse kalender het jaar
niet synchroon liep met de stand van de zon zoals nu. |
| 6 Januari: Epifanie
(Grieks:
Openbaring van de Heer aan de niet-Joden); de drie Koningen bieden aan
Jezus goud aan voor het koningschap, frankincense (gedroogd sap van de
boswella boom) voor het priesterschap en myrre (gedroogd sap van de
commiphora boom) voor de dood.
Driekoningenavond is het einde van de Kerstmisperiode. |
| 1e Zondag na Epifanie: doop van Jezus
in de Jordaan, de ploegen werden in de kerk gebracht op gezegend te
worden. |
| 2e Zondag na Epifanie: |
| 3e Zondag na Epifanie: |
| 2 februari: Maria Lichtmis. 40 dagen na Kerstmis. Volgens de joodse wet
moest een vrouw die gebaard had, 40 dagen na de bevalling een
reinigingsoffer brengen in de tempel. Zo was deze dag aangewezen om de feestdag van
Maria zuivering te worden. Februari was oorspronkelijk de laatste maand van het jaar. De
naam komt van het Latijnse Februa, dat reinigingsfeest betekent. Het was
tevens een verzoeningsfeest. Lang voor Christus' geboorte werd omstreeks
deze tijd het feest gevierd van moeder aarde. Haar functie werd door de
Romeinen overgenomen door Ceres. Ceres werd aanbeden als de moeder der
goden. Maria, de moeder van de christenen, ging de plaats innemen van deze
grote moeder maagd. Op deze dag worden voor de mis de kaarsen
gewijd. Dan volgt een ommegang waarbij iedereen een brandende kaars in de
hand houdt, ook gedurende de mis. Vandaar de naam lichtmis. |
| 4e Zondag na Epifanie: |
| 5e Zondag na Epifanie: |
| 6e Zondag na Epifanie: enkel als er een
late Pasen is!
|
VASTEN
| 24 maart: Maria Boodschap. De engel
Gabriël brengt Maria op de hoogte dat zij een bijzonder kind gaat baren. |
| Septuagesima: 70 dagen voor Pasen,
start van de vasten voor de zeer gelovigen, gevolgd door
Sexagesima, Quinquagesima en
Quadragesima. Vespers werden gehouden in de voormiddag in godshuizen
- vis melk, boter en kaas waren toegestaan.
Pasen valt
steeds de zondag na de eerste volle maan in de lente. In ieder geval
tussen 21 maart en 25 april. |
| Zondag, maandag en dinsdag voor
Aswoensdag: laatste dagen voor de vasten waar er meestal werd gefeest
(carnaval) en moest worden gebiecht.
Vette dinsdag en vastenavond: laatste dag en avond dat er voor het laatst
vlees mocht worden gegeten voor de vasten. Het opsmullen van datgene
wat niet kon bewaard blijven of wat niet in de vasten mocht worden
verbruikt. Het woord “carnaval” is van Italiaanse oorsprong en is afgeleid
van “carne levare” (= vlees opruimen) of van “carne val" (= vlees bewaren)
. Anderen zweren bij "char naval", het wagenschip of het heidense
jubelfeest ter ere van de wederkerende lente. Het resterende vlees werd
opgehangen om te drogen of werd gezouten. |
| Aswoensdag (sinds 8e eeuw-
valt 6 weken voor Pasen): eerste dag
van de veertig dagen durende vasten. Als een teken van berouw worden
palmtakjes van de Palmzondag van het vorige jaar verbrand en de asse
gebruikt op het voorhoofd van de gelovigen. |
| 1e Zondag van de Vasten: Jesus begint aan zijn
verblijf van veertig dagen in de
wildernis. |
| 2e Zondag van de Vasten: |
| 3e Zondag van de Vasten: |
| 4e Zondag van de Vasten:
midden van de Vasten (Rozenzondag of Laetare). Een dag van vreugde bedoeld
om een ontspannende troost te vormen in de harde vasten. |
| 5e Zondag van de Vasten:
de Passietijd begint. De
lijdensgeschiedenis van Jezus wordt vaak aangeduid met de term "passio",
het Latijnse woord voor doorgang. De passie van Christus is de doorgang
die hij, door lijden en sterven, naar zijn Verrijzenis heeft gemaakt.
Tijdens hun Pesachfeest (Joodse Pasen) herdenken de Joden dat God hen uit
de Egyptische slavernij heeft geleid. Daarbij staat de "doorgang" door de
Rode Zee centraal. |
PASEN
| Palmzondag: week
voor Pasen. Jezus komt Jeruzalem binnen. Wilgentakjes worden verzameld en
in huis opgehangen. Palm- en olijftakken worden in processie tussen de
kerken gedragen. |
| Goede week (Stille week
- vanaf 4e eeuw).
De Goede Week staat geheel in het teken van
het lijden en sterven van Jezus Christus, en vormt zo een belangrijk
onderdeel van het Paasfeest in ruime zin. De Goede Week eindigt tijdens de
Paaswake. |
| Heilige donderdag:
Jezus wast de voeten van zijn leerlingen. Het laatste avondmaal, het
verraad door Judas en de gevangenneming. |
| Goede Vrijdag:
dag van de Kruisiging en de dood van Jezus. Een strikte vastendag. Geen
Missen. |
| Stille Zaterdag:
grote sabbat. Geen Missen. Herdenking van Jezus in zijn graf. De Paaswake
begint.
Pasen: de verrijzenis. Boetedoening. Men at eieren en
kruidenkoeken. Beschilderde eieren werden uitgedeeld. |
| 1e Zondag na Pasen:
Beloken Pasen. De Paasviering wordt afgesloten. Beloken komt van
"beluiken" Oudnederlands voor afsluiten. |
| 2e Zondag na Pasen:
|
| 3e Zondag na Pasen: |
| 4e Zondag na Pasen:
zondag van de "goede herder". |
| 5e Zondag na Pasen:
smeekbeden voor een goede oogst. |
| Hemelvaartdag
(sinds 4e eeuw): veertigste dag na Pasen. Afsluiten van de Paasperiode,
doven van de Paaskaars. |
| 1e Zondag na Hemelvaart:
de apostelen verwachten een geschenk van de hemel. |
PINKSTEREN
| Pinksteren: van
het Grieks
pèntèkostè, hetgeen "vijftigste" betekent.
Het is de laatste dag van de vijftigdaagse Paastijd, die aanvangt op
Paaszondag. De Kerk viert met Pinksteren de voltooiing van Pasen door de
uitstorting van de Heilige Geest over de apostelen. Soms ook "Sinksen"
verbastering van het oud-franse sinquiesme (vijftigste).
De week van Pinksteren werd gevierd met publieke kermissen en festivals. |
| 1e Zondag na
Pinksteren: Trinitatis. Viering van de Heilige Drievuldigheid. Vader,
Zoon en Heilige geest zijn in de Hemel. (14e eeuw). |
| Sacramentsdag (Festus
Corporis Christi): donderdag na de viering van de Heilige Drievuldigheid.
Een pop die Jezus voorstelde werd in de straten rondgedragen. In 1264, met
de publicatie van de bul Transiturus, bepaalde Paus Urbanus IV
officieel dat deze feestdag door de hele kerkelijke gemeenschap moest
gevierd worden. Het feest zou in de vijftiende eeuw tot één van de
populairste kerkelijke feesten uitgroeien. |
| Maria Visitatie
(Maria Middelares): bezoek van Maria aan haar nicht Elizabeth die door dat
bezoek vervuld wordt van de Heilige Geest. Het feest werd in de
Middeleeuwen gevierd op 2 Juli (nu op 31 Mei). De Franciscanen vierden het
reeds voor 1263 en het werd verspreid door Urbanus VI in 1389. |
| 8e Zondag na
Trinitatis: Transfiguratie. De gedaanteverwisseling van Jezus. Samen met de apostelen
Petrus, Johannes en Jacobus beklimt Christus een berg, waarvan
traditioneel wordt aangenomen dat het de berg Tabor is. Daar laat Jezus
zien hoe hij eveneens is, door van gedaante te veranderen. Met Jezus
verschijnen ook Mozes en Elia. Feestdag voor de Katholieken sinds de 15e
eeuw. |
| 15 Augustus: Maria
Tenhemelopneming (Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaart - sinds 6e eeuw).
Maria-Tenhemelopneming werd eind 6e eeuw door keizer
Mauritius in Byzantium
ingevoerd; later nam de Kerk van Rome onder de heilige paus Sergius I
(687-701) het feest over. Het feest heette eerst Dormitio Mariae,
dat "ontslaping van Maria" betekent. Deze naam verwijst naar een oude
overlevering die vertelt dat Maria op de Berg Sion in Jeruzalem stierf te
midden van de Apostelen. |
| 8 September: Maria
Geboorte. Eerste bronnen, die de viering van Maria's geboorte
bevestigen, dateren uit de 6e eeuw. De feestdag werd aanvankelijk vooral
gevierd in Jeruzalem als kerkwijdingsfeest van de basiliek H. Anna,
Maria's moeder. Deze basiliek was voor de herbouw in de 6e eeuw gewijd aan
Maria. Vervolgens verspreidde de devotie zich naar het westen en was in de
Middeleeuwen al een van de belangrijke kerkelijke feestdagen geworden. |
| 15 September:
Onze-Lieve-Vrouw van Smarten. De
Kerk gedenkt de zeven smarten van Maria: de profetie van Simeon in de Tempel bij het opdragen van
Jezus, de vlucht naar Egypte, het zoek raken van
Jezus in de Tempel, ontmoeting van Maria met Jezus op weg naar
de Calvarieberg, Maria staat onder Jezus'
kruis, Maria
omhelst Jezus' dode lichaam na de
kruisafname,
Jezus wordt begraven.
|
| 29 September:
Michaelmis. Het feest ter ere van de aartsengel Michael die de duivel
versloeg. Traditioneel werd dit feest gevierd met het eten van een dikke
gans die zich goed had gevoed met de overblijfselen van de oogst op de
velden. Verder werd er voor deze dag een speciaal brood gebakken en was
het de tijd voor het begin van nieuwe dingen en het betalen van de
jaarlijkse verplichtingen aan de Kerk. |
| 1 November:
Allerheiligen (Engels: Halloween - All Hallows
Evening). In de Latijnse Kerk
gaat de viering van 1 november terug op Gregorius III (731-741). Deze paus
wijdde in de Vaticaanse Sint-Pietersbasiliek een kapel aan de eer van alle
apostelen en alle heiligen, martelaren en belijders. Hij stelde het
daarbij behorende feest op 1 november, mogelijk onder invloed van de Kerk
van Ierland. Keltische kerkleiders zouden erop hebben aangedrongen dat een
voornaam christelijk heiligenfeest het op 1 november gevierde heidense
oogstfeest Samhain kon verdringen. |
| 2 November:
Allerzielen.
De liturgische
gedachtenis van Allerzielen is ontstaan uit een oude monastieke traditie
in Spanje. In Europa werd deze
traditie geleidelijk aan gemeengoed nadat de heilige abt Odilo (962-1046)
van de beroemde benedictijnenabdij Cluny in Bourgondië een viering had
ingesteld waarin voor alle gestorven monniken werd gebeden. Sint Odilo
verplichtte alle met Cluny verbonden kloosters deze gedachtenis daags na
Allerheiligen te vieren.
Pas in de 14e eeuw werd
Allerzielen in de gehele Latijnse Kerk ingevoerd. Dat gebeurde vooral
onder invloed van de pestepidemieën die in de Middeleeuwen Europa
teisterden. Om te voorkomen dat anonieme pestslachtoffers ook na hun dood
naast het heil zouden grijpen, werden zij op Allerzielen alsnog in het
gebed van de hele Kerk meegenomen. |
| 21 November: Maria
Presentatie. Op het feest van de "Opdracht van de Heilige Maagd Maria
in de tempel" of "Maria Presentatie" viert de Kerk dat de ouders van Maria
haar opdroegen in de tempel. Daarmee viert de Kerk dat Maria, vervuld van
de heilige Geest, vanaf haar Onbevlekte Ontvangenis geheel aan de Heer was
toegewijd. Sinds de achtste eeuw wordt deze gedachtenis in het Oosten
gevierd. Later introduceerden geestelijken uit Constantinopel het feest
van Maria Presentatie in het Westen. |
|
| |
|
